Η φυγή του Δαρείου από τη μάχη

Περιπτώσεις φυγής του Δαρείου από τη μάχη

Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις 2.11.4-2.11.6: Ο Δαρείος τρέπεται σε φυγή, κατά τη διάρκεια της μάχης της Ισσού

[4] Δαρεῖος δέ, ὡς αὐτῷ τὸ πρῶτον ὑπ᾽ Ἀλεξάνδρου ἐφοβήθη τὸ κέρας τὸ εὐώνυμον καὶ ταύτῃ ἀπορρηγνύμενον κατεῖδε τοῦ ἄλλου στρατοπέδου, εὐθὺς ὡς εἶχεν ἐπὶ τοῦ ἅρματος ξὺν τοῖς πρώτοις ἔφευγε. [5] καὶ ἔστε μὲν ὁμαλοῖς χωρίοις ἐν τῇ φυγῇ ἐπετύγχανεν, ἐπὶ τοῦ ἅρματος διεσώζετο, ὡς δὲ φάραγξί τε καὶ ἄλλαις δυσχωρίαις ἐνέκυρσε, τὸ μὲν ἅρμα ἀπολείπει αὐτοῦ καὶ τὴν ἀσπίδα καὶ τὸν κάνδυν ἐκδύς· ὁ δὲ καὶ τὸ τόξον ἀπολείπει ἐπὶ τοῦ ἅρματος· αὐτὸς δὲ ἵππου ἐπιβὰς ἔφευγε· καὶ ἡ νὺξ οὐ διὰ μακροῦ ἐπιγενομένη ἀφείλετο αὐτὸν τὸ πρὸς Ἀλεξάνδρου ἁλῶναι. [6] Ἀλέξανδρος γὰρ ἔστε μὲν φάος ἦν ἀνὰ κράτος ἐδίωκεν, ὡς δὲ συνεσκόταζέ τε ἤδη καὶ τὰ πρὸ ποδῶν ἀφανῆ ἦν, εἰς τὸ ἔμπαλιν ἀπετρέπετο ὡς ἐπὶ τὸ στρατόπεδον· τὸ μέντοι ἅρμα τοῦ Δαρείου ἔλαβε καὶ τὴν ἀσπίδα ἐπ᾽ αὐτῷ καὶ τὸν κάνδυν καὶ τὸ τόξον.

[Μετάφραση]

Ο Δαρείος, μόλις ο Αλέξανδρος προκάλεσε πανικό στην αριστερή του πτέρυγα και παρατήρησε ότι αυτή είχε αποκοπεί από το υπόλοιπο στράτευμα, ανέβηκε, όπως ακριβώς ήταν, στο άρμα του και τράπηκε σε φυγή μαζί με τους πρώτους. Όσο συναντούσε κατά τη φυγή του τόπους ομαλούς, προσπαθούσε να σωθεί με το άρμα του· όταν όμως συνάντησε φαράγγια και άλλα δύσβατα μέρη, άφησε εκεί το άρμα και έβγαλε την ασπίδα και το πανωφόρι του· εγκατέλειψε μάλιστα επάνω στο άρμα και το τόξο του και προσπάθησε να διαφύγει έφιππος. Η νύχτα που έπεσε σε λίγη ώρα εμπόδισε τον Αλέξανδρο να τον συλλάβει. Γιατί ο Αλέξανδρος όσο ακόμη έφεγγε, τον καταδίωκε με όλη του τη δύναμη, αλλά όταν σκοτείνιασε και δεν έβλεπε πια ούτε ό,τι ήταν μπροστά του, γύρισε πίσω στο στρατόπεδο· κυρίεψε όμως το άρμα του Δαρείου και μαζί με αυτό την ασπίδα του, το πανωφόρι και το τόξο του.

Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις, μτφρ. Θεόδωρος Χ. Σαρικάκης, Κέντρον Εκδόσεως Έργων Ελλήνων Συγγραφέων, Αθήναι, 1998

Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις 3.14.1-3.14.4: Ο Δαρείος τρέπεται σε φυγή, μετά την ήττα του στη μάχη στα Γαυγάμηλα

Ὡς δὲ Δαρεῖος ἐπῆγεν ἤδη τὴν φάλαγγα πᾶσαν, ἐνταῦθα Ἀλέξανδρος Ἀρέτην μὲν κελεύει ἐμβαλεῖν τοῖς περιϊππεύουσι τὸ κέρας σφῶν τὸ δεξιὸν ὡς ἐς κύκλωσιν· [2] αὐτὸς δὲ τὲως μὲν ἐπὶ κέρως τοὺς ἀμφ᾽ αὑτόν ἦγε, τῶν δὲ ἐκβοηθησάντων ἱππέων τοῖς κυκλουμένοις τὸ κέρας τὸ δεξιὸν παραρρηξάντων τι τῆς πρώτης φάλαγγος τῶν βαρβάρων ἐπιστρέψας κατὰ τὸ διέχον καὶ ὥσπερ ἔμβολον ποιήσας τῆς τε ἵππου τῆς ἑταιρικῆς καὶ τῆς φάλαγγος τῆς ταύτῃ τεταγμένης ἦγε δρόμῳ τε καὶ ἀλαλαγμῷ ὡς ἐπὶ αὐτὸν Δαρεῖον. [3] καὶ χρόνον μέν τινα ὀλίγον ἐν χερσὶν ἡ μάχη ἐγένετο· ὡς δὲ οἵ τε ἱππεῖς οἱ ἀμφὶ Ἀλέξανδρον καὶ αὐτὸς Ἀλέξανδρος εὐρώστως ἐνέκειντο ὠθισμοῖς τε χρώμενοι καὶ τοῖς ξυστοῖς τὰ πρόσωπα τῶν Περσῶν κόπτοντες, ἥ τε φάλαγξ ἡ Μακεδονικὴ πυκνὴ καὶ ταῖς σαρίσσαις πεφρικυῖα ἐμβεβλήκει ἤδη αὐτοῖς, καὶ πάντα ὁμοῦ τὰ δεινὰ καὶ πάλαι ἤδη φοβερῷ ὄντι Δαρείῳ ἐφαίνετο, πρῶτος αὐτὸς ἐπιστρέψας ἔφευγεν· ἐφοβήθησαν δὲ καὶ οἱ περιϊππεύοντες τῶν Περσῶν τὸ κέρας ἐμβαλόντων ἐς αὐτοὺς εὐρώστως τῶν ἀμφὶ Ἀρέτην. [4] Ταύτῃ μὲν δὴ τῶν Περσῶν φυγὴ καρτερὰ ἦν, καὶ οἱ Μακεδόνες ἐφεπόμενοι ἐφόνευον τοὺς φεύγοντας.

[Μετάφραση]

Και όταν πια ο Δαρείος κίνησε ολόκληρη τη φάλαγγα, διέταξε ο Αλέξανδρος τον Αρέτη να επιτεθεί στο περσικό ιππικό, που επιχειρούσε να κυκλώσει τη δεξιά του πτέρυγα· ο ίδιος για ένα διάστημα οδηγούσε τους άνδρες του συνταγμένους τον ένα πίσω από τον άλλον· όταν όμως οι Μακεδόνες ιππείς επιτέθηκαν στους Πέρσες, που επιχειρούσαν να κυκλώσουν τη δεξιά τους πτέρυγα και πέτυχαν κάποιο ρήγμα στην πρώτη γραμμή των βαρβάρων, ο Αλέξανδρος στράφηκε προς το μέρος όπου έγινε το ρήγμα και με το ιππικό των εταίρων και τη φάλαγγα, που είχε παραταχθεί εκεί, σχημάτισε σφήνα και εφόρμησε με ταχύτητα και με αλαλαγμούς εναντίον του ίδιου του Δαρείου. Για μικρό χρονικό διάστημα έγινε μάχη σώμα με σώμα· όταν όμως και οι ιππείς του Αλεξάνδρου και ο ίδιος ο Αλέξανδρος επιχειρούσαν συνεχώς ορμητικές επιθέσεις προσπαθώντας να απωθήσουν τους Πέρσες και με τα δόρατά τους τούς χτυπούσαν τα πρόσωπα, ενώ συγχρόνως είχε επιτεθεί εναντίον τους και η μακεδονική φάλαγγα, συμπαγής και φοβερή με τις σάρισσές της, τότε πια ο Δαρείος, επειδή όλα μαζί τα φοβερά πρόβαλαν μπροστά του και ήταν από πολύν καιρό πριν φοβισμένος, έκαμε, αυτός πρώτος, στροφή και τράπηκε σε φυγή· φοβήθηκαν επίσης και οι Πέρσες ιππείς που προσπαθούσαν να κυκλώσουν τη δεξιά πτέρυγα του Αλεξάνδρου, μόλις τους επιτέθηκαν με ορμή οι άνδρες του Αρέτη. Πραγματικά στο μέρος αυτό η φυγή των Περσών ήταν γενική, ενώ οι Μακεδόνες τους ακολουθούσαν από κοντά και σκότωναν όσους υποχωρούσαν.

[πηγή: Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις, μτφρ. Θεόδωρος Χ. Σαρικάκης, Κέντρον Εκδόσεως Έργων Ελλήνων Συγγραφέων, Αθήνα, 1998]